Özbekistan’ın yatırım ortamındaki dramatik değişiklikler ve birleşme ve satın alma trendleri

Özbekistan, bol doğal kaynakları ve yaklaşık 35 milyonluk Orta Asya’nın en büyük nüfusu karşısında yüksek ekonomik büyümenin keyfini çıkarmaya devam ediyor. Bu büyüme, 2017’den bu yana hızlanan bir dizi reformla desteklenmektedir.

1. Yabancı yatırımlarda ve belirli birleşme ve satın alma vakalarında hızlı artış

Hükümetin doğrudan yabancı yatırımı çekmek için aldığı proaktif önlemlerin bir sonucu olarak, son yıllarda doğrudan yabancı yatırımda önemli bir büyüme yaşandı: 2024 yılında yabancı yatırımın bir önceki yıla göre %60’tan fazla arttığı bildirildi ve bu da artan uluslararası güvene işaret ediyor Birleşme ve satın alma piyasasında, devlete ait varlıkların satışı özellikle dikkat çekiyor.

Son M&A vaka çalışması: bir otomobil fabrikasının büyük ölçekli satışı.

En son örnek olayda, 30 Eylül 2025 tarihinde Özbekistan Devlet Varlıkları Yönetim Ajansı, Devletin Semerkant Otomobil Fabrikası ‘ndaki %75,2′ lik hissesinin Türkiye’ den Anadolu Isuzu ‘ya satıldığını duyurdu. Satış 80 milyonABD Doları tutarında gerçekleşirken, Anadolu Isuzu ağır hizmet tipi otobüs ve elektrikli otobüs üretim sisteminin faaliyete geçmesi için 80 milyon ABD Doları daha yatırım yapmayı planlıyor. Bu tür büyük ölçekli projeler, ülkenin imalat sektörüne yabancı yatırım getirme konusundaki güçlü iradeyi göstermektedir.

2. yabanci yatirimlar i̇çi̇n devlet teşvi̇kleri̇: vergi̇ muafi̇yetleri̇ni̇n kullanimi

Birleşme ve satın almayı düşünen Japon işletme sahipleri için en önemli avantajlardan biri vergi teşvikleridir. Teşvik edilen sektörlerde (örneğin bilişim ve yazılım, hafif sanayi, gıda, otomobil vb.) doğrudan yatırım yapan şirketler, yatırım miktarına bağlı olarak arazi vergisi, kurumlar vergisi ve su kullanım vergisinden muaftır.

Doğrudan yatırım miktarına göre vergi teşvik süreleri

Doğrudan yatırım tutarı Tercihli muamele dönemi
300.000 ABD Doları ile 3 milyon ABD Doları arasında 3 yıllık vergi muafiyeti
3 milyon dolardan fazla ancak 10 milyon dolardan az 5 yıllık vergi muafiyeti
10 milyon dolardan fazla 7 yıla kadar vergi muafiyeti (koşullara tabidir)

Bu teşviklerden tam olarak yararlanabilmek için, birleşme ve satın alma işlemini gerçekleştirmeden önce, satın alma sonrası iş planındaki yatırımın hangi teşvik dönemlerine gireceğinin dikkatlice hesaplanması önemlidir.

Hedeflenecek büyüme sektörleri

Birleşme ve satın almaların başarı olasılığını artırmak için, hükümetin büyümeye teşvik ettiği veya yüksek pazar potansiyeline sahip sektörler hedeflenmelidir.

A. Teknoloji start-up’ları (VC yatırım eğilimleri)

Özbekistan genç bir nüfusa ve hızlı bir dijitalleşmeye sahip. Orta Asya’daki risk sermayesi yatırımları 2024 yılında yıllık %7 oranında artmaktadır ve Özbekistan’daki start-up ekosistemi özellikle aktiftir. Yerel fintech, e-ticaret ve tarım teknolojisi start-up’larına yapılacak birleşme ve satın almalar ile azınlık yatırımları, Japon teknolojik ve finansal yeteneklerinden yararlanarak gelecekte önemli getiriler sağlayabilir.

B. Hafif imalat ve tekstil endüstrisi

Küresel bir pamuk üreticisi olarak gücünden yararlanan ülke, katma değeri yüksek nihai ürünlerin (hazır giyim ve örme ürünler) üretimine yönelmektedir. Japonya’nın gelişmiş kalite kontrol (QC) ve üretim verimliliği konusundaki know-how’ı yerel şirketlerden yoğun talep görmektedir ve teknik işbirliği veya birleşme ve satın almalar yoluyla bir üretim üssünün güvence altına alınması, Orta Asya ve Avrupa pazarlarına düşük maliyetle erişmenin yolunu açmaktadır.

C. Ulaşım, lojistik ve altyapı

Denize kıyısı olmayan bir ülke olarak Özbekistan, Çin ve Avrupa arasında bir ‘Orta Asya Geçidi’ olarak rolünü güçlendiriyor ve acilen demiryollarını, yollarını ve lojistiğini modernize etmesi gerekiyor. Kamu iktisadi teşebbüsleri için altyapı ile ilgili özelleştirme anlaşmaları ve yerel lojistik şirketlerinin birleşme ve satın almaları, tedarik zincirindeki kilit noktaları ele geçirme açısından stratejik etkilere sahiptir.

Japon şirketlerinin başarılı olması için birleşme ve satın alma stratejileri ve dikkat edilmesi gereken hususlar

Özbekistan’da birleşme ve satın almalar cazip olmakla birlikte, gelişmekte olan pazarlara özgü zorluklar da vardır. Başarı için aşağıdaki stratejik yaklaşımlar ve önlemler gereklidir

1. kapsamlı bir durum tespiti (DD) gerçekleştirilmesi

  • Mali ve yasal şeffaflığın sağlanması: yerel muhasebe standartları ve yasal sistemdeki sık değişikliklerle başa çıkmak için, hem Japonya hem de Özbekistan’daki yasal ve muhasebe konularına aşina uzmanlardan oluşan bir ekip kurmak ve DD ‘yi normal bir M&A işleminden daha dikkatli ve daha uzun bir süre boyunca yürütmek gerekir. Özellikle, geçmiş devlet şirketi dönemindeki bilanço dışı yükümlülüklerin durumu ve çevre düzenlemelerine uyum ayrıntılı olarak araştırılmalıdır.
  • 1 . Hükümet ilişkilerinin teyit edilmesi: Birleşme ve satın alma hedefi şirketin yerel bakanlıklar ve hükümete bağlı kurumlarla ilişkilerinin anlaşılması, gelecekteki iş onayları ve ayrıcalıklı muamelenin sürdürülmesi açısından çok önemlidir.

2. Yerel kültür ve insan kaynakları stratejisinin anlaşılması

  • Yerelleştirmeye odaklanın: Özbekçe ve Rusça ana dillerdir ve iş uygulamaları Japonya’dakilerden çok farklıdır. Yerel çalışanlara saygı gösteren ve Japon teknoloji ve yönetim know-how’ını dayatmak yerine yerel kültüre uyarlanmış bir şekilde tanıtan bir ‘yerelleştirme’ stratejisine sahip olmak çok önemlidir.
  • 2 . Gençlik geliştirme programlarının başlatılması:İşgücünün yaş ortalamasının genç olması nedeniyle, yetenekli gençleri geliştirmek ve elde tutmak için Japon “iş başında eğitim” (OJT) ve teknoloji transfer programlarının başlatılması uzun vadeli rekabet gücü kaynağı olacaktır.

3. ri̇sk yöneti̇mi̇ ve çikiş strateji̇leri̇

Ekonomik politika ve jeopolitik riskler sıfır değildir. Risklerden korunma, döviz risklerinin ve fon hareketleri üzerindeki kısıtlamaların gevşetilmesinin sürekli olarak izlenmesini ve olası bir durumda çıkış stratejilerinin (örneğin iş satışı, halka arz) en başından itibaren dikkate alınmasını gerektirir.